Τις προηγούμενες βδομάδες η στήλη μας αναφέρθηκε στις μεγάλες επιτυχίες της ομάδας του ΑΠΟΕΛ στα μέσα της δεκαετίας του 70, επιτυχίες που γράφτηκαν με χρυσά γράμματα στο βιβλίο της ιστορίας του ΑΠΟΕΛ. Αυτή τη βδομάδα παρουσιάζουμε τον αρχιτέκτονα αυτών των επιτυχιών, τον προπονητή Πάνο Μάρκοβιτς, μέσα από τη συνέντευξη που έδωσε πρόσφατα στο περιοδικό ΑΠΟΕΛFC.
Το όνομα Πάνος Μάρκοβιτς είναι στενά και άρρηκτα συνδεδεμένο με τη σύγχρονη ιστορία του ΑΠΟΕΛ και σημαίνει πραγματικά πάρα πολλά. Τίτλοι πρωταθλήματος, κύπελλα, μεγάλοι ποδοσφαιριστές και άλλα πολλά. Τον βρήκαμε, μας μίλησε και μας είπε πολλά ενδιαφέροντα.
Σταθμός, στην (ποδοσφαιρική) ιστορία του ΑΠΟΕΛ στάθηκε χωρίς αμφιβολία το 1974. Τότε που το ΑΠΟΕΛ έγινε η πρώτη και μοναδική ομάδα που παρέμεινε στην Α/ Εθνική (μετά από αγώνες μπαράζ), ενώ ένα χρόνο μετά, η ομάδα μοντέλο που δημιούργησε ο Πάνος Μάρκοβιτς κατέκτησε το νταμπλ. Ο Έλληνας τεχνικός, που είχε μπει στη ναφθαλίνη από τη Χούντα των Αθηνών, ήταν ο προπονητής που προτάθηκε στον ΑΠΟΕΛ, από τον Δημητρόπουλο, τον τότε εκπρόσωπο Τύπου της ΕΠΟ. Άνεργος γαρ, καθότι οι Χουντικοί έβαλαν τον Μάρκοβιτς στη «μαύρη λίστα» και αφού τον έδιωξαν από την εθνική Ελλάδος και την ποδοσφαιρική Ακαδημία της οποίας ήταν μέλος, έκλεισαν και όλες τις πόρτες εργοδότησής του.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες, κατέστη πιο εύκολο να πει το ναι ο «δάσκαλος» (αυτό είναι και το προσωνύμιο που τον ακολουθεί μέχρι σήμερα), αν και κάθε άλλο παρά εύκολη ήταν η συμφωνία για συνεργασία με τον Ελλαδίτη τεχνικό. Η οποία Κύπρος σημειώστε, δεν ήταν άγνωστη στον Πάνο Μάρκοβιτς, «πιο παλιά με είχε πλησιάσει η Ανόρθωση, με τον γιατρό τον Ριρή», όπως ο ίδιος θυμάται, ενώ είχε επισκεφτεί το νησί με τον Εθνικό, όταν στην Α/ Εθνική αγωνιζόταν ο Ολυμπιακός. Για την ιστορία να αναφέρουμε πως η αντιπροσωπεία του ΑΠΟΕΛ στην Αθήνα, αποτελείτο από τους Χάρη Παπαγεωργίου και Ρίκκο Κωνσταντίνου, ενώ στην προεδρία της ομάδας ήταν ο αείμνηστος Μιχαλάκης Ζιβανάρης που επί προεδρίας του πήρε δύο πρωταθλήματα (1973, 1986).
Τότε, η κατάσταση στην Κύπρο, τόσο σε αγωνιστικό επίπεδο, όσο και σε θέματα εγκαταστάσεων, αλλά και γενικά η περιρρέουσα ατμόσφαιρα δεν ήταν η καλύτερη. Ερασιτεχνισμός 100%, χωμάτινα γήπεδα, η πολιτικοποίηση στο αποκορύφωμά της και… τσουπ, έρχεται ο Μάρκοβιτς και μιλά στους ανθρώπους του ΑΠΟΕΛ για επαγγελματισμό! «Θα βάλουμε τις βάσεις για επαγγελματισμό», λέει στον αντιπρόεδρο του σωματείου, Μισιέλ Ιωσηφίδη, όταν μάλιστα τους είπε, «θα πληρώνουμε την κάθε προπόνηση με πέντε λίρες», κοκάλωσαν όλοι στην ομάδα. Στη συνέχεια φυσικά, ο Πάνος Μάρκοβιτς πήρε σιγά-σιγά το πράγμα και άρχισε να κτίζει την ομάδα που ο ίδιος ήθελε.
Από την παλιοσειρά κράτησε τη σημαία της ομάδας, τον Ανδρέα Στυλιανού, για τον οποίο ο Μάρκοβιτς στάζει ακόμα και σήμερα μέλι όταν μιλάει για το όνομά του, τον Λεωνίδα και τον Στεφανή. Προώθησε στην ομάδα τον Γιώργο και τον Νίκο Παντζιαρά, «τον Νίκο, μάλιστα τον έβαλα σε ένα παιχνίδι, ενώ ήταν δεν ήταν ακόμα 18 χρονών, με κίνδυνο να φάω ξύλο, αφού ο κόσμος δεν τον ήξερε», τον Πετράκη Χατζηθωμά, τον Τιμοθέου, τον Τάκη Αντωνίου, τον Άντρο Μιαμηλιώτη, τον Μάρκου, για τον οποίο μάλιστα θυμόταν πως, «χρειάστηκε να τροποποιηθεί το καταστατικό για να δικαιούται να αγωνιστεί, αφού στην ομάδα δικαίωμα συμμετοχής είχαν μόνο Έλληνες ποδοσφαιριστές». Από το 1972, μάλιστα ο Πάνος Μάρκοβιτς, καθιέρωσε τα πριμ για τις νίκες (εντός και εκτός έδρας), τις ισοπαλίες, αλλά καθιέρωσε και τα χρηματικά πρόστιμα, σε περίπτωση που οι ποδοσφαιριστές παρεκτρέπονταν.
Αυτή ήταν η ομάδα που το 1972 άρχισε να δημιουργεί ο Έλληνας τεχνικός, που το καλοκαίρι του επόμενου χρόνου έφτασε στην κατάκτηση του νταμπλ και με την επιστροφή του στην Κύπρο το 1974, μετά την τουρκική εισβολή, πήρε μέρος ανεπίσημα στο πρωτάθλημα σκοράροντας 98 γκολ! Ένα από τα ανέκδοτα χαρακτηριστικά εκείνης της εποχής, όπως τα θυμάται ο Πάνος Μάρκοβιτς ήταν, «οι πέτρες που πετούσε ο κόσμος και τα σκάγια με τα λάστιχα, με αποτέλεσμα οι ποδοσφαιριστές να φοβούνται. Έτσι κι εγώ, σε κάθε εκτός έδρας αγώνα, έβγαινα πρώτος στο γήπεδο, με έβριζαν καλά-καλά, ο έτσι, ο αλλιώς και μετά πήγαινα στα αποδυτήρια, έλεγα στους ποδοσφαιριστές, «είδατε, βγήκα εκεί έξω μόνος μου και τα έβαλα μαζί τους, δεν τους φοβήθηκα». Μετά, έμπαιναν κι αυτοί μέσα στο γήπεδο και έπαιζαν ποδόσφαιρο».
Τα γεγονότα του 1974, η τουρκική εισβολή, ανάγκασαν τον Πάνο Μάρκοβιτς -όπως και πολλούς άλλους- να επιβιβαστεί στο αεροπλάνο, «σ’ ένα από τα τελευταία αεροπλάνα που έφευγαν από το νησί και το οποίο μάλιστα μετέφερε τραυματίες» και έφυγε από την Κύπρο. Σε δύο σχεδόν χρόνια, όμως, ο «δάσκαλος» πρόλαβε και έδωσε τόσα πολλά στους γαλαζοκίτρινους, που θα μείνουν αξέχαστα. Αξέχαστες έμειναν και στον ίδιο πολλές στιγμές που έζησε στην Κύπρο και όπως μαρτυρά σήμερα, «τον ΑΠΟΕΛ τον αγάπησα, τον έβαλα στην καρδιά μου» και πώς να μην τον έβαζε μετά τα όσα έζησε και κατάφερε με την ομάδα ο Πάνος Μάρκοβιτς.
Έργο Μάρκοβιτς, ο Αρχάγγελος
Οι τίτλοι, τα πρωταθλήματα και οι αναμνήσεις, δεν ήταν το μόνο καλό που έκανε στον ΑΠΟΕΛ, ο «δάσκαλος», όπως θα αποδεικνυόταν χρόνια μετά. Ο Έλληνας τεχνικός, στις αρχές του 1970 δημιούργησε μια ομάδα που ακόμα και σήμερα θεωρείται από τις καλύτερες όλων των εποχών. Έβαλε όμως και τις βάσεις, όπως ήταν και οι επιταγές του όταν αναλάμβανε την ομάδα, για επαγγελματισμό. Το μεγαλύτερο καλό, το έκανε με τη δημιουργία του Αρχαγγέλου. Ο χώρος στην περιοχή υπήρχε από το 1971 και ο Μάρκοβιτς εκείνο που έκανε ήταν να τον αξιοποιήσει. Μάλιστα, κατά γενική παραδοχή, οι κερκίδες οι οποίες υπάρχουν μέχρι σήμερα, στήθηκαν από τον Πάνο Μάρκοβιτς, από το 1972! Όπως έστησε και κάποια άλλα πράγματα από την πρώτη του επίσκεψη, το 1972, άσχετα αν ο χώρος λειτούργησε το 1982.
Το πρόβλημα με το γήπεδο ήταν έντονο, θα μας πει σήμερα αφού, «τρεις ομάδες, εμείς, η Ομόνοια και ο Ολυμπιακός, ταλαιπωρούσαμε το ΓΣΠ και μαζί μας τυραννιόταν και ο μακαρίτης ο Άδωνης Θεοχαρίδης, ο οποίος ήταν ο γυμνασίαρχος του γηπέδου. Το γήπεδο υπέφερε. Έτσι κι εγώ πήρα μια μέρα τον Ανδρέα Στυλιανού, ο οποίος τότε ήταν στην εφορεία ποδοσφαίρου και του μίλησα για την ολοκλήρωση του προπονητικού κέντρου, οι εργασίες του οποίου είχαν ξανά ξεκινήσει από το 1981. Τελειωμένος μηχανικός, ο Πάνος Μάρκοβιτς, γνώριζε αρκετά πράγματα γύρω από το τι απαιτείτο για ένα προπονητικό κέντρο που σε συνδυασμό με το ποδοσφαιρικό αντικείμενο μπορούσε άνετα να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για ένα πρότυπο αθλητικό κέντρο. Ένα από τα πρώτα πράγματα στα οποία προχώρησε ο Πάνος Μάρκοβιτς ήταν να κάνει γεώτρηση, κατεβαίνοντας στα 150 πόδια για να βρει νερό. «Και τα κατάφερα, βρήκαμε έξι ίντσες νερό, που αν και περιείχε κολοβακτηρίδια, στην πορεία καθάρισε. Αλλά και να μην καθάριζε, εμείς το θέλαμε μόνο για ύδρευση». Βοήθεια για την κατασκευή του προπονητικού κέντρου, έδωσε και η εργοληπτική εταιρεία Ιωάννου και Παρασκευαΐδη (γνωστή και ως J&P).
Η ανέγερση των εγκαταστάσεων τότε ήταν λυόμενη κατασκευή και χρόνο με το χρόνο γίνονταν και οι απαραίτητες βελτιώσεις και προεκτάσεις, για να φθάσει στη σημερινή του μορφή, με τον Αρχάγγελο να αποτελεί στολίδι στην ευρύτερη περιοχή, αλλά και χώρο όπου μια ομάδα μπορεί να προπονηθεί και να προετοιμαστεί όπως επιβάλλουν οι ποδοσφαιρικές εποχές που διανύουμε. Αγωνιστικά, μπορεί ο ΑΠΟΕΛ να μην κατάφερε να φτάσει στην κατάκτηση κάποιου πρωταθλήματος, ο Πάνος Μάρκοβιτς, όμως, δεν έμεινε ούτε αυτή τη φορά με άδεια χέρια. Κατάφερε να οδηγήσει την ομάδα στον τελικό κυπέλλου του 1984, απέναντι στον Πεζοπορικό, με τους γαλαζοκίτρινους να κατακτούν τον τίτλο με τελικό αποτέλεσμα 3-1. Είναι λοιπόν να μην έχει όμορφες και «ζωντανές» αναμνήσεις ο Πάνος Μάρκοβιτς από τις δύο θητείες του στον ΑΠΟΕΛ; «Αυτά τα πράγματα δεν ξεχνιούνται», μας είπε και παραδέχτηκε, πως, «ασφαλώς και παρακολουθώ και προσπαθώ να ενημερώνομαι για την πορεία του ΑΠΟΕΛ» και μια μικρή, αλλά σημαντική και ιστορική λεπτομέρεια. Καθ’ όλη τη διάρκεια της κουβέντας μας, μας έφυγε μια-δυο φορές και είπαμε «το» ΑΠΟΕΛ και ο «δάσκαλος» θύμωσε: «Ο ΑΠΟΕΛ, μην αρχίζουμε πάλι. Τι είναι και λέτε το ΑΠΟΕΛ; Τίποτα τραπέζι; Σύλλογος είναι, δεν είναι αντικείμενο. Κουράστηκα να περάσω αυτό το πράγμα στους εδώ συναδέλφους σας, μην με αναγκάζετε να κάνω τώρα μαθήματα και σε σας».
Δάσκαλε, ευχαριστούμε…
«Μέλι» έσταζε ο Ανδρέας Στυλιανού για τον Πάνο Μάρκοβιτς, στον οποίο απευθυνθήκαμε για να μας περιγράψει τον προπονητή και άνθρωπο Μάρκοβιτς. «Δεν υπάρχουν λόγια για να περιγράψω τον Πάνο Μάρκοβιτς, είτε ως προπονητή, είτε ως άνθρωπο». Αυτά ήταν τα πρώτα λόγια του Ανδρέα Στυλιανού. Τον άνθρωπο που έζησε από πρώτο χέρι τον «δάσκαλο». Κι αν ο Μάρκοβιτς είχε τον Στυλιανού σαν γιο του, για τον Στυλιανού ήταν σαν πατέρας. Η άλλοτε σημαία του ΑΠΟΕΛ, και μια από τις μεγαλύτερες μορφές της ομάδας μας μίλησε για τον άνθρωπο αυτόν. «Καταρχήν, ο Μάρκοβιτς ήταν ο προπονητής που μου άλλαξε τη θέση μου και από αριστερό εξτρέμ, με έβαλε να παίξω χαφ, δίνοντάς μου μάλιστα το νούμερο 10». Όπως θυμάται ο Ανδρέας Στυλιανού, η μετατόπιση του έγινε κατά περιπετειώδη τρόπο: «Παίζαμε ένα παιχνίδι στην Α/ Εθνική, με τον Απόλλωνα και τα πήγαινα πολύ καλά ως εξτρέμ. Στο ημίχρονο, στα αποδυτήρια, ο Μάρκοβιτς μου λέει: “Ανδρέα θα παίξεις χαφ”. Εμένα μου κακοφάνηκε και τον ρώτησα αν υπήρχε κάποιο πρόβλημα, αν είχε παράπονο από την απόδοσή μου. “Αυτό που σου λέω”, μου απάντησε κι αυτό ήταν. Έκτοτε έκανα τα καλύτερα παιχνίδια της καριέρας μου από τη θέση αυτή».
Τα καλύτερα έχει να πει και για τον Πάνο Μάρκοβιτς ως άνθρωπο: «Ήταν σε όλα του κύριος. Αγαπούσε τους παίκτες, παρότι ήταν ιδιαίτερα αυστηρός και απαιτητικός από αυτούς. Πολεμούσε για τους παίκτες του και το ήξεραν αυτό οι ποδοσφαιριστές. Γνώριζαν πως ο Μάρκοβιτς ήταν ο άνθρωπος τους, αυτός στον οποίο μπορούσαν να στηριχτούν. Ο Πάνος Μάρκοβιτς, ήταν ο προπονητής που έβαλε τον ΑΠΟΕΛ σε επαγγελματικά πρότυπα, αυτός που πρώτος οραματίστηκε τον Αρχάγγελο και πιστεύω πως ως ελάχιστο φόρο τιμής ο χώρος έπρεπε να φέρει το όνομά του. Ο Μάρκοβιτς, πρόσφερε όσα ελάχιστοι τόσο στην ομάδα, όσο και στο κυπριακό ποδόσφαιρο. Προσωπικά, εκτός του Κιούνστλερ, δυσκολεύομαι να σκεφτώ κάποιον άλλον του ιδίου εκτοπίσματος».
Ακόμα και σήμερα, ο Ανδρέας Στυλιανού κρατάει επαφή με τον Πάνο Μάρκοβιτς, «ναι μιλούμε αραιά και πού στο τηλέφωνο. Μπορεί να μην έχουμε καθημερινή επαφή, αλλά μαθαίνω τα νέα του» και κατέληξε: «Μακάρι να υπήρχαν προπονητές, άνθρωποι και χαρακτήρες όπως ο Πάνος Μάρκοβιτς που να προσφέρουν όσα πρόσφερε αυτός στις δυο επισκέψεις του στην Κύπρο».
